အြန္လိုင္းေပၚတြင္ လံုးဝမျပဳလုပ္သင့္ေသာ အခ်က္ (၅) ခ်က္

လူတိုင္းမွာ လက္သည္းကိုက္တာ၊ ႏွာေခါင္းႏိႈက္တာ ဒါမွမဟုတ္ ႏြားႏို႔ကို ခြက္ထဲမထည့္ဘဲ တစ္ခါတည္းေမာ့ေသာက္တာလိုမ်ိဳး အက်င့္ဆိုးေတြရိွၾကပါတယ္။ ဒီလိုအက်င့္ဆိုးေတြဟာ လူေတြကိုဒုကၡမေပးသလို ကိုယ့္ရဲ႕ ကေလးငယ္ေတြအတြက္လည္း စိုးရိမ္စရာေကာင္းတဲ့ အျပဳအမူေတြမဟုတ္ပါဘူး။
ဒါေပမဲ့ အြန္လိုင္းအသံုးျပဳတဲ့အခါမွာေတာ့ အႏၲရာယ္ရိွတဲ့ အျပဳအမူေတြနဲ႔ လက္မခံႏိုင္ေလာက္တဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြကို ျပဳလုပ္ေနတယ္ဆိုရင္ အခုအခ်ိန္ကစၿပီး ရပ္ဆိုင္းသင့္ပါၿပီ။ ဒါေၾကာင့္ အြန္လိုင္းေပၚမွာ လံုးဝမျပဳလုပ္သင့္တဲ့ အခ်က္ (၅) ခ်က္ကို ေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါတယ္။
(၁) ပို႔စ္မ်ားႏွင့္ ဗီဒီယိုမ်ားကို ယံုလြယ္ျခင္း
အယံုလြယ္ေစမယ့္ သတင္းအမွားတစ္ခုကို ဖန္တီးဖို႔ဆိုတာ မခက္ခဲပါဘူး။ သင့္ေလ်ာ္မွန္ကန္တဲ့ စကားအသံုးအႏႈန္းနဲ႔ဆိုရင္ ဘရက္ပစ္ သတ္ေသတဲ့သတင္းနဲ႔ iPhone 7 ကို အေပါက္ေဖာက္ၿပီး နားၾကပ္ေပါက္အေနနဲ႔ သံုးႏိုင္တဲ့သတင္းတို႔ကို ဖန္တီးၿပီး လူသန္းေပါင္းမ်ားစြာကို သိမ္းသြင္းစည္း႐ံုးႏိုင္ပါတယ္။
သတင္းအမွားေတြကို မွားတယ္လို႔ ေျပာရခက္ေပမယ့္ တုန္လႈပ္ေခ်ာက္ခ်ားစရာ သတင္းတစ္ခုခုကို ၾကားတဲ့အခါ အင္တာနက္ေပၚမွာ အလ်င္အျမန္ရွာေဖြၿပီးမွ ယံုၾကည္သင့္ပါတယ္။
(၂) two-factor authentication ကို လစ္လ်ဴ႐ႈထားျခင္း
Two-factor authentication ဆိုတာကေတာ့ account ကို login ျပဳလုပ္တဲ့အခါမွာ ကိုယ့္ကိုယ္ကို မွန္ကန္ေၾကာင္း သက္ေသျပႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းႏွစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။
Amazon, Google, Facebook, Microsoft နဲ႔ Apple တို႔လို နာမည္ေက်ာ္ ဝန္ေဆာင္မႈေတြနဲ႔ ကုမၸဏီေတြက two-factor authentication ကို ေထာက္ပံ့ေပးထားပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းကို အသံုးျပဳျခင္းျဖင့္ ကိုယ့္ရဲ႕ password ကို သိရိွသြားသည့္တိုင္ account ကို သံုးလို႔ရမွာမဟုတ္ပါဘူး။ အခ်ိဳ႕ေသာဆိုက္ေတြမွာေတာ့ password ကို reset လုပ္တဲ့အခါ ခြင့္ျပဳခ်က္ရယူရန္အတြက္ access code မ်ားေပးပို႔ရန္ သံုးစြဲသူရဲ႕ ဖုန္းနံပါတ္ကို ေတာင္းဆိုပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ကိုယ့္ရဲ႕ account ကို မသိကၽြမ္းတဲ့ browser နဲ႔ device ေတြကေန သံုးတဲ့အခါမွာလည္း သတိေပးမႈေတြ ျပဳလုပ္ေပးပါတယ္။
(၃) ဝက္ဘ္ဆိုက္မ်ားတြင္ တူညီေသာ password မ်ား အသံုးျပဳျခင္း
သံုးစြဲသူ အေတာ္မ်ားမ်ားဟာ လြယ္ကူတဲ့ password ေတြကို အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ ကိုယ့္ရဲ႕ အိမ္ေမြးတိရစၦာန္အမည္၊ ကိုယ္အႏွစ္သက္ဆံုး အားကစားအသင္းအမည္၊ ကိုယ္ေမြးဖြားရာဇာတိ အမည္ စတာေတြကို password အေနနဲ႔ အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ ဒီေန႔ေခတ္မွာ JaYW1x%BuUnZ# လိုမ်ိဳး password ေတြကို အသံုးျပဳသင့္ပါတယ္။ မွတ္ရခက္တယ္ဆိုရင္ ilovefreshsashimitunawithalittlesoyandwasabi လိုမ်ိဳး မွတ္ရလြယ္တဲ့ password ကို သတ္မွတ္ထားသင့္ပါတယ္။ ဒီေန႔ေခတ္မွာ လံုၿခံဳေရးက အေရးပါတာေၾကာင့္ ဆိုက္ေတြမွာ တူညီတဲ့ password တစ္ခုကို အသံုးျပဳတာထက္ ဆိုက္တစ္ခုစီအတြက္ မွတ္မိရလြယ္ၿပီး လံုၿခံဳမႈရိွတဲ့ password ေတြကို သတ္မွတ္အသံုးျပဳသင့္ပါတယ္။
(၄) ကိုယ့္ကေလးရဲ႕ အခ်က္အလက္မ်ားကို အလြန္အကၽြံေဝမွ်ျခင္း
ကေလးငယ္ေတြရဲ႕ ခ်စ္စရာေကာင္းတဲ့ ဓာတ္ပံုေတြကို ေဝမွ်တာ ျပႆနာမရိွေပမယ့္ တစ္ကိုယ္ေရအခ်က္အလက္ အမ်ားအျပားကို ေဖာ္ျပတာကေတာ့ အရမ္းကို အႏၲရာယ္မ်ားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကိုယ့္ကေလး ဘယ္မွာရိွေနေၾကာင္း ေဝမွ်မိခဲ့ရင္ သူစိမ္းတစ္ေယာက္က ကိုယ့္ကေလးအနား ခ်ဥ္းကပ္ၿပီး ကေလးကို ျဖားေယာင္းေခၚေဆာင္သြားႏိုင္ပါတယ္။ ဒီေန႔ေခတ္မွာ ကိုယ့္ကေလးရဲ႕ နာမည္၊ ကိုယ့္ရဲ႕အလုပ္အကိုင္နဲ႔ ကိုယ္ေရးအခ်က္အလက္ေတြကို ရွာေဖြဖို႔ဆိုတာ ခက္ခဲတဲ့အလုပ္မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ကိုယ့္ကေလးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ ေဝမွ်မိတယ္ဆိုရင္ ခ်က္ခ်င္းရပ္ဆိုင္းလိုက္ပါ။
(၅) Public Wi-Fi မ်ားကို အသံုးျပဳျခင္း
သံုးစြဲသူေတြဟာ ေကာ္ဖီဆိုင္၊ အသင့္စား စားေသာက္ဆိုင္ေတြနဲ႔ ေလဆိပ္ေတြမွာရိွတဲ့ public Wi-Fi ကြန္ရက္ေတြကေန လူမႈေရးမီဒီယာဆိုက္မ်ားနဲ႔ အီးေမးလ္မ်ား စစ္ေဆးျခင္း၊ အင္တာနက္ၾကည့္႐ႈျခင္း၊ ေစ်းဝယ္ျခင္း၊ သူငယ္ခ်င္းမ်ားနဲ႔ ဆက္သြယ္ျခင္း စတာေတြကို ျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ တူညီတဲ့ကြန္ရက္ေပၚမွာရိွတဲ့ ဟက္ကာတစ္ဦးဟာ ဒါကိုအခြင့္ေကာင္းယူၿပီး သံုးစြဲသူ႐ိုက္ထားသမွ် မွတ္တမ္းယူႏိုင္သလို ကိုယ္ေရးအခ်က္အလက္ေတြကိုလည္း ခိုးယူႏိုင္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ update မ်ားအသြင္ ဟန္ေဆာင္ထားတဲ့ malware ေတြကို တိုက္ခိုက္ခံရသူရဲ႕ ကြန္ပ်ဴတာထံ ေပးပို႔ပါတယ္။ Malware ကို ထည့္သြင္းမိတဲ့အခါမွာ တိုက္ခိုက္ခံရသူက လံုးဝမသိရိွဘဲ ဟက္ကာက ကြန္ပ်ဴတာကို အျပည့္အဝထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ public Wi-Fi ကို သံုးေတာ့မယ္ဆိုရင္ ခ်ိတ္ဆက္မႈကို လံုၿခံဳမႈရိွေစၿပီး encrypt လုပ္ေပးမယ့္ virtual private network (VPN) တစ္ခုကို အသံုးျပဳသင့္ပါတယ္။
Admin>>>internetjournal.media

ကိုမိုး(နည္းပညာ)

www.komoe.org